تحقیق تاریخ مذهبی ایران باستان 13ص

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل :  word (..doc) ( قابل ويرايش و آماده پرينت )
تعداد صفحه : 10 صفحه

 قسمتی از متن word (..doc) : 
 

‏تاریخ مذهبی ایران باستان
‏مهر پرستی ‏یا ‏آیین مهر ‏یا ‏میترائیسم ‏از دین‌های باستانی ‏ایرانیان بود که بر پایه ایزد ایرانی مهر و دیگر ایزدان ایرانی بنیاد شده بود. ‏مهرپرستی در حدود بیش از 5000 سال پیش در میان ایرانیان ساکن دشت مغان به وجود آمده ‏اما بنا به دلایل مذهبی پیدایش آنرا به زمان تولد عیسی پیامبر ترسایان نزدیک می ‏کنند!این آیین از سده نخست میلادی درشاهنشاهی روم همه گیر شد کرد و بنا به روایتی ‏دیگر مدت پیش از آن به اروپا راه یافت. این دین در سده‌های سوم و چهارم میلادی (‏میلادی) به اوج خود رسید و بویژه در میان سربازان رومی باورمندان بسیاری داشت. پس ‏از فرمان تئودوس در ‏۳۹۱‏ میلادی که طی آن همه کیش‌ها و آیینهای غیرمسیحی ممنوع اعلام ‏شد آیینهای مهرپرستی نیز در مغرب‌زمین رفته رفته از رواج افتاد. گرچه نمادها و ‏پرستش گاه‌های آن در سراسر اروپا و مفاهیم آیین ترسایی (مسیحی) و رفتارهای ترسایان (‏مسیحیان) بهقی مانده. مانند سالروز تولد مسیح که معادل با شب یلدا سالروز تولد ‏میترااست و بنا به دلایل تقویمی (اشکال تقویم رومی ها در محاسبه کبیسه) جا به جه ‏شده است و حتی نام مسیح برای عیسی پسر عمران از همین آیین گرفته شده. چلیبا یا ‏گردونه مهر که نماد اصلی ترسایی (مسیحیت) صلیب، برگرفته از آن است نماد دیگری از ‏زایش دوباره آیین مهری در دل ترسایی است.
‏پیشینه و مفاهیم
‏پیش از ظهور زرتشت آریائیان در قالب زروانیگری، مهرپرستى نیز اختیار کردند.(کلمه ‏مهر را دارمستتر به‌معنى دوستى و محبت مى‌داند. یوستى مى‌گوید که مهر واسطه و رابطه
‏فروغ محدث و فروغ ازلى و به‌عبارت دیگر واسطه بین آفریدگار و آفریدگان است. در ‏گات‌ها کلمه میترا به‌معنى عهد و پیمان آمده است. مهر در اوستا از آفریدگان ‏اهورامزدا محسوب شده و ایزد محافظ عهد و پیمان است و از این رو فرشته فروغ و ‏روشنائى است تا هیچ چیز بر او پوشیده نماند. ماه هفتم سال و روز شانزدهم هر ماه و ‏یشت دهم اوستا و جشن مهرگان مخصوص او است. کیش مهر از ایران به بابل و آسیاى صغیر ‏رفت و سپس پرستیده شد و به این گونه آئین مهرپرستى پدیدار گشت. (فرهنگ معین)) در ‏کتیبه‌هاى هخامنشى میثر (Mithra) ‏آمده که تلفظ اوستائى مهر است. در سانسکریت میترا (Mitra) ‏و در پهلوى میتر (Mitr) ‏و در پارسى مصطلح امروز مهر خوانده مى‌شود. ‏کهن‌ترین سند نوشته شده الواح گلینى است متعلق به ‏۱۴۰۰‏ سال پیش از میلاد مسیح که در ‏کاپاتوکا (Kapatuka) ‏از شهرهاى آسیاى صغیر، در محلى به‌نام بغازکوى پیدا شد. در ‏کنار نام این دو خدا، نام دو خداى کهن هند و ایرانى ایندرا Indra) ‏نساتى (Nasatya) ‏نیز آمده است. در اوستا میترا مقام شامخى دارد و در زمان پیش از اوستا و رستاخیز ‏زرتشتی، بزرگ‌ترین خدا به‌حساب مى‌آمد. این نشانه ‏א‏ ‏که صلیب (چلیپا) شکسته نامیده ‏شده است، در حقیقت صلیب شکسته نیست. این نشانه آریائى است، زیرا در ایران و هند ‏هزاران سال پیشینه دارد. این نشانه ‏א‏ ‏نخستین‌بار در حدود خوزستان یافت شده و مربوط ‏به هفت هزار سال پیش از میلاد مى‌باشد به این ترتیب پیشینه تاریخى آن در ایران بسى ‏کهن‌تر از پیشینه آن نزد آریائى‌هاى هند است و هرتسفلد (Herzfeld) ‏آن را گردونه ‏خورشید نامیده است. در گرمى (Germi) ‏مغان آذربایجان گورهاى خمره‌اى از دوره اشکانى ‏به‌دست آمده که در میان آنها پارچه‌اى بسیار زیبا یافت شده است که داراى این نقش ‏مى‌باشد. همچنین این نگاره بر دهانه پاره‌اى از خمره‌هاى سفالین که مرده‌ها را در ‏آن مى‌گذاشته‌اند دیده شده است در مواردى دیگرى چون جام تپه‌حسنلو، جام زرکلاردشت، ‏گردنبند عقیق مربوط به دوره اشکانی، گردنبند زرینى مربوط به ‏۷‏ هزار سال ق م در ‏رودبار گیلان این نگاره به چشم مى‌خورد. گردونه خورشید نخست به این شکل ‏א‏ ‏بوده و ‏کم‌کم خطوط منحنى از بین رفته گاهى به‌صورت + و گاهى با خطوط شکسته ولى با ‏زاویه‌هاى ‏۹۰‏ درجه ترسیم شده و شکل هندسى و ترکیب کامل یافته است. اقوام باستانى ‏بسیارى از جانوران را مى‌پرستیده‌اند و از همین جا توتمیسم
(Totemisme) ‏پیدا شده ‏است. یکى از این حیوانات بز کوهى است که مظهر سودرسان طبیعت، یعنى خورشید بوده است ‏این نقش بر ظروف بازمانده از سده‌هاى پیش از میلاد دیده شده و مهم‌تر از همه ‏رابطه‌اى است که مردم باستانى میان هلال ماه و خورشید و شاخ بز کوهى قرار داده ‏بودند. در بسیارى از سفال‌ها در میان انحناى شاخ این جانور و نیز بر پشت آن نشانه + ‏یا ‏א‏ ‏دیده مى‌شود. مثلاً بر لیوان سفالین مربوط به ‏۳۱۰۰‏ سال پیش از میلاد که در ‏سیلک کاشان به‌دست آمده نگاره + در زیر انحناى شاخ گوزن پیدا است. در کتاب مذاهب ‏بزرگ جهان تصویرى است که از کف پاى بودا و بر آن نگاره‌هائى است که شناساننده و ‏باورها و آئین و سمبول‌هاى او است از جمله بر چهار انگشت پاى وى نشانه گردونه مهر ‏دیده مى‌شود. شمال و شمال باخترى ایران مرکز مهرپرستان بوده است. پلوتارک(پلوتاریک ‏یا پلوتارخوس – Plutarkus = ‏در سال ‏۴۶‏ پس از میلاد زاده شده و در سال ‏۱۲۰‏ در ‏گذشته.) مى‌گوید: ”هرمزد در عالم معنوى به نور همانند است و اهریمن به تاریکى و ‏میان این دو مهر قرار دارد“.(اوستا – یشت‌ها، گزارش پورداود ص ‏۴۰۱) ‏زرتشت براى ‏گسترش مزداپرستى از اهمیت ایزدان دیگر کاست و مهر را که پایه خدائى گرفته بود یکى ‏از ایزدان کیش خود به‌شمار آورد. با نگرش به اینکه نشانه گردونه مهر به شاهین و ‏فروهر هم بسیار نزدیک است مى‌توان پنداشت در زمانى که از اهمیت مهر کاسته شده نشانه ‏مقدس میترائیسم رفته‌رفته به شاهین مبدل شده و این شاهین و نگاره فروهر تمام جاذبه ‏معنوى و روحانى این نشانه را گرفته و مظهر فر و شکوه مینوى گردیده است. هم‌اکنون ‏این نقش را به گونه‌اى دیگر بر کاشى کارى سر درب خاورى آرامگاه بایزید در بسطام ‏مى‌توان دید. میترا به‌معناى رفیق و همدم یک‌دل و یارى‌کننده است. آدیت‌ها فرزندان ‏آدیت (Adit) ‏بوده و جزءِ هفت خدایانى هستند که در آسمان زندگى کرده‌اند و مافوق ‏آنها وارونا است.(Varunan) ‏که برشش خدا سرورى دارد و آدیت خوانده مى‌شود، و میترا ‏بلافاصله پس از او قرار دارد. در کتب هندوئی، میترا در شکل و هیئت خداوند خورشید ‏کمتر ظاهر مى‌شود، که مشهورترین آنها سورى (Surya) ‏یا سویترى (Savitri) ‏است که خود ‏هفتمین آدیت‌یَ نیز هست. وارونا، خداى آسمان و رب‌النوع شب نیز هست. میترا خداى ‏روشنائى و نور و خداى موکل روز است. براى این دو خداى شب و روز، مراسم مشترکى برپا ‏مى‌کنند. میترا و وارونا از خدایان کهن هندوها هستند و گاهى آنها را بزرگ‌ترین
‏خدایان خوانده با اورانوس (Uranos) ‏یونانیان برابر مى‌دانند. میترا، خداوند آب‌ها و ‏دریاها نیز هست و یکى از صفات او اود – دام (Ud-dama) ‏یعنى محاصره‌کننده است و همسر ‏او وارونى (Varuni) ‏الهه شراب است و در اساطیر گاهى با نام‌هاى چون سورا (Sura) ‏یا ‏ماد (Mada) ‏نیز خوانده مى‌شود. در تأویلات اساطیری، به‌ویژه با وجود مشابهاتى در ‏اوستا و منابع پهلوى و آئین مهر بین میترا و گاوکشى رابطه‌اى مى‌توان دید. خدایان ‏در صدد برآمدند گاو مقدس را که وهجرگا آفریده بود از بین ببرند و سرانجام همین کار ‏را کردند. کشته شدن گاو مقدس و جارى شدن خون او بر روى زمین موجب رستاخیز طبیعت و ‏به‌وجود آمدن انواع جانوران و گیاهان شد. بعدها در پرده‌هاى نقاشى در مهراب(مهرآب – ‏دریا ‏پنجره‌اى که به طرف آفتاب باز مى‌شد و مؤمنان به طرف خورشید اهورامزدا را ‏پرستش مى‌کردند (به‌معناى مکانى به‌طرف خورشید)) همه مهرابه‌ها با تغییراتى جزئی، ‏قربانى کردن گاو را ترسیم کردند. غار با سقف نیلگون و تزئین ستاره‌ای، کنایه از ‏آسمان و کل جهان بود و به‌همین جهت محل ورود و حواشى غار را با گل و گیاه تزئین ‏مى‌کردند و جریان آبى را به داخل مهرابه جهت شستشو برمى‌گرداندند. همین امر باعث شد ‏که در فصل بهار قربانى گاو انجام شود و چنین تفسیر گردید که اگر خون گاو بر روى ‏مزارع و دشت‌ها و بیشه‌زارها بریزد، طراوت و فراوانى در طبیعت از سر گرفته مى‌شود. ‏دم گام داراى نقش موثرى است، زیرا خوشه‌هاى گندم از آن تولید مى‌شود. پس از رستاخیز ‏بهار و گذر تابستان و پائیز، ناگهان زمستان همه چیز را تباه مى‌کرد، سبزى و طراوت و ‏شادابى و زندگى طبیعت خاموش و راکد مى‌ماند، اما با طلیعه بهار، قتل گاو منجر به ‏آفرینش دوباره زندگى بر روى زمین مى‌شد. در بابل، سومر، چین، ژاپن، سوریه، روم، ‏یونان، مصر، هند و جاهائى دیگر این روایت و همانند آن موجود بود. و به‌تدریج کشتن ‏گوسفند و بز و خروس باب شد. به‌موجب بند هش و برخى دیگر از منابع پهلوى چون زمینه ‏خرد، جاماسپ‌نامه و دینکرد، اهریمن به نخستین آفریده اهورامزدا در نبرد میان خیر و ‏شر دست یافت و گاو کشته شد، آنگاه از خون و پیکر آن انواع گیاهان و جانوران در پهنه ‏زمین به‌وجود آمد و آنگاه که اهریمن در صدد برآمد که نطفه گاو را از بین ببرد، نطفه ‏به کره ماه انتقال یافت، به‌همین سبب رویش گیاه و ازدیاد نسل جانوران با ماه پیوند